Operacije debelog creva

Debelo crevo je završni deo digestivnog trakta koji se nastavlja na tanko crevo. Dužina debelog creva je oko 2m i vrši funkciju apsorpcije vode i soli, procesima vrenja i truljenja pretvara sadržaj u izmet (feces) i ima sposobnost sinteze vitamina koje organizam kasnije iskorišćava. Izbacivanjem fecesa se naše telo štiti od toksina i štetnih materija: bakterija, pesticida, prehrambenih aditiva, hemikalija, te na osnovu toga zaključujemo važnost debelog creva kao
primarnu odbrambenu liniju našeg organizma.

Za svakodnevno održavanje zdravlja creva veoma je važna ishrana, zato je neophodno da se u ishranu obavezno uvode: sveže, sirove namernice, nemasna mesa, riba, pasulj, složeni ugljeno-hidrati poput povrća i žitarica. Pored ishrane važno je i redovno pražnjenje creva (1 dnevno do 3 puta nedeljno). Neredovno i teško izbacivanje, tvrde i oskudne stolice naziva se opstipacija ili zatvor. Povremeni slučajevi zatvora nisu opasni ali kod hroničnih slučajeva potrebno je istražiti uzrok nastanka. Najčešći uzrok je upravo neadekvatna i neredovna ishrana, nedovoljan unos tečnosti, prekomerno konzumiranje alkohola ili napitaka sa kofeinom, nedovoljna fizička aktivnost i dr.

U većini slučajeva se sa pojavom prvih simptoma već može pretpostaviti da je došlo do razvoja nekog patološkog procesa na crevima koji na svu srecu mogu biti posledica manje ozbiljnog procesa (hemoroidi) ili pak da se radi o nekoj ozbiljnijoj bolesti, kao što je tumor. Imajući u vidu da je rak debelog creva drugi najčešći zloćudni tumor u oboljevanju i jedan od vodećih uzročnika smrti, gde se godišnje otkrije oko 4500 novoobolelih a svake godine umre više od 3000 ljudi, bolnica ” Sava Surgery” se od svog postojanja pa do sada vodi izrekom ” bolje sprečiti nego lečiti ” te savetuje redovan screening test za rano otkrivanje raka debelog creva. Sve osobe koje imaju od 50 do 74 godine trebalo bi da urade test na skriveno krvarenje u stolici. Pozitivan test na okultno krvarenje ne znači i uvek postojanje raka. Osobe kod kojih je test pozitivan upućuju se na kolonoskopiju, kako bi se otkrio uzrok krvarenja. Ukoliko je test negativan, ponovo testiranje na skriveno krvarenje u stolici radi se nakon dve godine.

Kolonoskopija, kao zlatni standard, za otkrivanje bolesti debelog creva se potpuno bezbolno radi i u našoj bolnici. Ova metoda je u početku bila samo dijagnostička, međutim u današnje vreme je to u pravom smislu reči dijagnostičko-terapijska metoda. Naime, kada se tokom endoskopskog pregleda uoči patološka promena, postoji mogućnost da se specijalnom dodatnom opremom bezbedno „odseče“ odnosno ukloni viđena promena i u celosti pošalje na pato-hisološku analizu. Pregled vrši endoskopski gastroenterolog a sam pregled traje oko 10-ak minuta. Strah od neprijatnosti i bola prilikom kolonoskopije je u ovom slučaju neopravdan jer se pregled vrši u kratkotrajnoj intravenskoj anesteziji, pri čemu je pacijent pod stalnim nadzorom iskusnog anesteziologa, nakon čega boravite u bolnici sve dok anesteziolog ne proceni da je vaše stanje dovoljno stabilno za odlazak kući.

Kronova bolest  je hronično oboljenje sa nepredvidivim pojačanjima (egzarcerbacija, relaps) i poboljšanjima (remisija) kliničkog toka. Najčešće je lokalizovana na završnom delu tankog creva (terminalni ileum) i na uzlaznom delu debelog creva, mada cela digestivna cev – od usta do anusa, može biti zahvaćena. Način ispoljavanja i simptomi zavise od zahvaćenog dela digestivne cevi i opsežnosti bolesti, kao i nastanka komplikacija – ožiljavanje, suženja (stenoze), ileus (“vezana creva”), apscesi, fistule (komunikacija između šupljih organa npr. creva i bešike, creva i vagine, ili komunikacija između šupljeg organa i spoljašnje sredine npr. creva i kože analne regije). Osnovne kliničke osobenosti Kronove bolesti su najčešće proliv, obično bez krvi, i bol u trbuhu, zatim povišena telesna temperatura, kao i opšta slabost, a moguć je i gubitak u težini. Komplikacije se mogu jedino rešiti hirurškim putem.

Ulcerozni kolitis  je hronično oboljenje sa nepredvidivim pojačanjima (egzarcerbacija, relaps) i poboljšanjima (remisija) kliničkog toka. Ulcerozni kolitis deli neke sličnosti sa Kronovom bolešću, ali za razliku od nje zahvata isključivo debelo crevo. Klinička prezentacija ulceroznog kolitisa zavisi od stepena zahvaćenosti debelog creva (ekstenzivnosti). Pacijenti se obično žale na učestale vodenaste stolice sa primesama krvi i sluzi koje traju nekoliko nedelja. Takođe mogu imati i gubitak u težini i prisustvo krvi prilikom rektalnog pregleda. Hronični gubitak krvi stolicom dovodi do anemije. Bolest je često udružena i sa različitim tipovima bola u trbuhu (tup, oštar, grčevit bol, krčanje i pretakanje u crevima). U zavisnosti od težine, bolest se može podeliti na blagu, umerenu, tešku i fulminantnu, gde poslednja može dovesti do nastanka životno ugrožavajućeg “toksičnog megakolona” i perforacije creva. Zbog toga u pojedinim slučajevima hirurško lečenje može biti potrebno.

I kod Kronove bolesti i kod Ulceroznog kolitisa postoji povećan rizik od nastanka malignih tumora, pri čemu je rizik izražen kod ulceroznog kolitisa.

Divertikuloza i divertikulitis je stanje kod koga postoji proširenje, odnosno izbočenje zida creva (poput prsta na rukavici). Najčešće se javljaju u sigmoidnom delu debelog creva, mada bilo koji deo može biti zahvaćen. Divertikuloza je pre svega uslovljena načinom ishrane (smanjen unos vlakana), koje nepovoljno utiče na redovnost pražnjenja creva i zahteva veće naprezanje. Na isto može uticati i korišćenje pojedinih lekova, emocionalno stanje osobe, kao i genetska predispozicija. Ređe se javlja među mlađom populacijom, dok sa godinama života se povećava stepen učestalosti. Ukoliko dođe do pojave simptomatologije u smislu česte nadutosti trbuha, javljanja proliva i zatvora, kao i bola u vidu grčeva u donjem delu trbuha, više sa leve strane, koji popušta nakon pražnjenja, onda govorimo o divertikularnoj bolesti. Divertikulitis predstavlja zapaljenje divertikuluma. To je najčešća i veoma ozbilja komplikacija divertikuloze debelog creva i karakterišu ga bol u trbuhu i povišena telesna temperatura. Može se pojaviti i krvarenje u stolici. U slučaju nelečenih divertikulitisa, postoji opasnost od perforacije creva, upale trbušne maramice (peritonitisa) i sepse. Veoma ozbiljna komplikacija nelečene bolesti predstavlja razvoj malignih tumora.

Tumori debelog creva mogu biti benigni i maligni, sa posebnim naglaskom da benigni tumori, ukoliko se ne leče, mogu maligno da alterišu (da pređu u zloćudno stanje).

Benigni tumori debelog creva su izrasline na unutrašnjem zidu – sluznici kolona koji najčešće imaju glatku ili režnjevitu površinu i mogu dostići različitu veličinu. Benigni, dobroćudni tumori imaju u principu povoljnu prognozu, a tok ovih bolesti je dugotrajan sa mogućnošću dugotrajnog preživljavanja. Činjenica da benigni tumori debelog creva mogu preći u maligne upućuje nas na strategiju u kojoj je važno na vreme detektovati i ukloniti sve tumorske lezije i izrasline u debelom crevu. Polip je sinonim za izraslinu, odnosno tkivnu masu – tumor – u lumenu debelog creva, a priroda mu se može tačno identifikovati samo pato-histološkim pregledom (pregledom uzoraka tkiva pod mikroskopom). Svi polipi se dele na neoplastične i neneoplastične polipe. Neoplastični ili takozvani adenomatozni polipi su svi opterećeni izvesnim stepenom prekanceroznog, odnosno malignog potencijala. Pored specifičnih histo-patoloških karakteristika maligni potencijal polipa zavisi i od njihove veličine. Smatra se da na maligni potencijal ukazuje veličina polipa veća od 1 cm. Oni zahtevaju obavezno uklanjanje. Za razliku od njih neneoplastični polipi nemaju maligni potencijal i predstavljaju prave dobroćudne tumore.  Po svom izgledu polipi mogu biti pendularni – viseći – na kraćoj ili dužoj peteljci, ili pak sesilni – na širokoj bazi, a površina im može biti glatka, resičava, režnjevita odnosno grozdasta. Polipi debelog creva su najčešće mali i u većini slučajeva ne daju nikakve simtome pa se obično slučajno dijagnostikuju u sklopu ispitivanja uzroka nekih drugih gastrointestinalnih smetnji. Od simptoma koji se javljaju, najčešći je prisustvo krvi u stolici. Vidljiva krv u stolici naročito ako se ponavlja uvek predstavlja razlog za dopunsko ispitivanje i tačno utvrđivanje njegovog izvora. Bez takvog ispitivanja krvarenje se ne sme pripisati hemoroidima – šuljevima, koji su na sreću njegov najčešči uzrok!

Adenokarcinom (rak debelog creva) je najčešći maligni tumor debelog creva. Obično se javlja u starijem životnom dobu – oko 50-te godine života s tim da se broj obolelih povećava posle 40-te godine. Adenokarcinom gotovo uvek nastaje iz adenomatoznog polipa tokom razvojne sekvence „od adenoma do karcinoma“ koja može da traje i više godina.

Kliničke manifestacije karcinoma debelog creva zavise od mesta na kome se u debelom crevu tumor nalazi, od njegove veličine i prevashodno od uznapredovalosti bolesti. U početnim fazama bolesti, dok je tumor malih dimenzija, maligna bolest debelog creva retko daje simptome.

Kad počnu da se ispoljavaju simptomi tumor obično dostiže značajnu masu i veličinu. Tada može da bude i uzrok tegobama kao što su: poremećaji u pražnjenju creva u vidu zatvora ili proliva i promene kozistencije stolice. U kasnijim fazama tumor svojom veličinom može da uzrokuje suženje debelog creva, njegovu delimičnu opstrukciju i kao posledicu toga opstipaciju (zatvor), smenjivanje zatvora i proliva (jer manja količina stolice prolazi kroz suženi lumen creva), nadutost trbuha i grčeve.

Karcinomi debelog creva najčešće erodiraju i egzulcerišu – oštećuje se njihova površina po kojoj se stvaraju ranice, a to je uzrok krvarenja što je i najčešći i najalarmantniji simptom raka debelog creva. Krvarenje iz debelog creva uzrokovano malignim tumorom može biti manifestno – vidljivo, kada se u stolici vidi sveža ili usirena krv ili skriveno (okultno).To je nepovoljnija varijanta jer se time odlaže javljanje lekaru i produžava vreme postavljanja dijagnoze. Takvo skriveno krvarenje može da bude dugotrajno i da uzrokuje malokrvnost – anemiju koja se potom manifestuje osećajem opšte slabosti i malaksalosti, brzim zamaranjem, osećajem nedostatka vazduha.  Bilo koja malokrvnost nepoznatnog porekla (kada se isključe drugi uzroci gubitka krvi iz organizma) zahteva ispitivanje digestivnog trakta – gornju  (ezofagogastroduodenoskopiju) i donju endoskopiju (kolonoskopiju).